ผลข้างเคียงวัคซีนโควิด 19 เป็นประเด็นที่คนทั่วไปกำลังให้ความสนใจอยู่ในขณะนี้ เพราะคงไม่มีใครที่ต้องการฉีดวัคซีนเพื่อป้องกันตัวเองจากโควิด 19 แต่กลับต้องมาพบกับผลข้างเคียงที่ไม่พึงประสงค์
จากสถิติทั่วโลก พบว่าผลข้างเคียงรุนแรงจากการได้รับวัคซีนโควิด 19 มีโอกาสเกิดขึ้นน้อยมาก เมื่อเทียบกับจำนวนผู้เสียชีวิตจากการติดเชื้อ
สำหรับประเทศไทย เมื่อนับสถิติจากกรณีที่ฉีดไปแล้วประมาณ 1.6 ล้านโดส พบว่ามีความรุนแรงจากผลข้างเคียงวัคซีนโควิดเฉลี่ยประมาณ 1.2 ราย จาก 100,000 ราย ซึ่งถือว่าเป็นสัดส่วนที่น้อยมากเช่นเดียวกัน ทั้งนี้หน่วยงานสาธารณสุขยังคงติดตามข้อมูลอย่างใกล้ชิด และคาดว่าปัญหาอาการผลข้างเคียงรุนแรงจะค่อย ๆ ลดลง
ดังนั้น หากพิจารณาเปรียบเทียบกันดูแล้ว การตัดสินใจเข้ารับการฉีดวัคซีนโควิด 19 จึงได้ประโยชน์มากกว่าอย่างชัดเจน โดยเฉพาะในประชากรกลุ่มเสี่ยง ได้แก่ ผู้สูงอายุ และผู้ที่เป็นโรคประจำตัว 7 โรคเรื้อรัง ที่มีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อแล้วต้องใช้เครื่องช่วยหายใจ หรือเสียชีวิตมากกว่าคนทั่วไป
ความปลอดภัยของวัคซีนโควิด 19 : อนุมัติฉุกเฉิน ด้วยความรัดกุม
ถึงแม้ว่า วัคซีนโควิด 19 จะเป็นวัคซีนใหม่ ที่ได้รับการอนุมัติในภาวะฉุกเฉิน และกำลังอยู่ในการทดลองเพื่อหาประสิทธิภาพและผลข้างเคียงในระยะยาว แต่ก็มีข้อมูลต่าง ๆ ที่ช่วยให้เรามั่นใจได้ว่าจะไม่มีผลข้างเคียงวัคซีนโควิด 19 ที่เป็นอันตราย ได้แก่
ผ่านการอนุมัติให้ใช้ได้โดยองค์กรระดับโลกอย่าง WHO รวมถึงสำนักงานด้านอาหารและยาของนานาประเทศ ซึ่งรวมถึงสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ของประเทศไทยด้วย
ผ่านการทดสอบอย่างเป็นระบบ ตั้งแต่การทดสอบในห้องปฏิบัติการ การทดสอบในสัตว์ทดลอง รวมถึงการทดสอบกับคน และมีการนำเสนอผลการวิจัยการทดสอบมาตรฐานระดับสากล
อย. ได้พิจารณาคัดเลือกวัคซีนต่าง ๆ จากผลการวิจัยทดสอบตามมาตรฐานสากลอย่างเคร่งครัด โดยพิจารณาข้อมูลตั้งแต่ขั้นตอนการผลิต สถานที่ผลิต คุณภาพวัคซีน โดยคณะผู้เชี่ยวชาญด้านวัคซีนหลายสาขาโดยเฉพาะ จึงสามารถอนุญาตให้ขึ้นทะเบียนเพื่อนำมาใช้ในประเทศได้
หน่วยงานสาธารณสุข ได้มีการติดตามข้อมูลความปลอดภัย โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เรื่องของอาการไม่พึงประสงค์หลังการได้รับวัคซีน จากแหล่งข้อมูลที่เชื่อถือได้ในระดับโลกอย่างสม่ำเสมอ
หน่วยงานด้านการวิจัยและนวัตกรรม ได้มีการสนับสนุนการวิจัยเกี่ยวกับวัคซีนที่ใช้ประเทศไทย เพื่อทดสอบประสิทธิภาพและความปลอดภัยของวัคซีนที่ใช้ประเทศ และพบว่าวัคซีนในปัจจุบันที่ใช้ในประเทศ มีความปลอดภัย
แม้ว่าจะเป็นการรับรองให้ใช้วัคซีนได้ ในเงื่อนไขภาวะฉุกเฉิน แต่ยังคงใช้มาตรฐานการพิจารณาอย่างเข้มงวด
ผลข้างเคียงหลังฉีดวัคซีนโควิด 19 และแนวทางแก้ไข
อาการไม่พึงประสงค์หลังการฉีดวัคซีน (Adverse Event Following Immunization) หมายถึง อาการไม่พึงประสงค์ที่เกิดขึ้นหลังการได้รับวัคซีน ซึ่งอาจมีสาเหตุมาจากวัคซีนโดยตรง (Adverse reaction) หรือไม่เกี่ยวข้องกับวัคซีนโดยตรงก็ได้ เช่น เกิดจากความเครียดหรือวิตกกังวลของผู้รับวัคซีน หรืออาจมาจากภาวะร่วมอื่น ๆ ในช่วงเวลาเดียวกัน
ผลข้างเคียงวัคซีนโควิด 19 ที่มีอาการไม่รุนแรง
ผลข้างเคียงวัคซีนโควิด 19 เป็นอาการไม่พึงประสงค์รูปแบบหนึ่ง อาการที่อาจพบได้ทั่วไปหลังได้รับวัคซีน มักเกิดขึ้นเมื่อฉีดไปแล้วหลายชั่วโมงจนถึง 3 วัน โดยปรากฏในรูปแบบของอาการต่าง ๆ ซึ่งเป็นสัญญาณที่แสดงว่า ร่างกายกำลังได้รับการกระตุ้นจากวัคซีนให้สร้างภูมิคุ้มกัน ได้แก่
ปวดแผลฉีดวัคซีน
ข้อแนะนำ หากมีผลข้างเคียงวัคซีนโควิด 19 ที่ไม่รุนแรง
วิธีลดปวดบวมบริเวณที่ฉีด
ใช้ผ้าชุบน้ำสะอาดให้ชุ่ม แล้วเช็ดให้ทั่วบริเวณนั้น
เคลื่อนไหวแขนข้างที่ฉีด โดยการแกว่งแขน ยืด/ขยุ้มมือ ยืดแขนขา ขยับนิ้ว เพื่อให้เส้นยืดตัว แต่ให้ทำพอประมาณ
แนวทางลดความไม่สบายตัวจากอาการไข้
ดื่มน้ำปริมาณมาก ๆ
สวมใส่เสื้อผ้าที่โปร่ง สบาย
หากรู้สึกไม่ดีขึ้น ให้ใช้ยาลดไข้ (ภายใต้คำแนะนำของแพทย์)
ฉีดวัคซีนเป็นไข้
อย่างไรก็ตาม หากอาการโดยรวมยังไม่ดีขึ้น หรือบริเวณที่ฉีดวัคซีนโควิด 19 ผลข้างเคียงมีอาการแย่ลงภายใน 24 ชั่วโมง ควรรีบมาพบแพทย์
โดยทั่วไปวัคซีนชนิดไวรัสเวคเตอร์ เช่น astrazeneca จะมีผลข้างเคียง เรื่อง ปวด บวม แดง มีไข้ สูงกว่า วัคซีนเชื้อตาย เช่น sinovac หรือ sinopharm และ คนอายุน้อย จะมีผลข้างเคียงดังกล่าว มากกว่าผู้สูงอายุ
ผลข้างเคียงวัคซีนโควิด 19 ที่มีอาการรุนแรง
หลังได้รับวัคซีนโควิด 19 ผลข้างเคียงที่มีอาการรุนแรงขึ้นได้ ได้แก่
มีอาการแพ้วัคซีนรุนแรง หรือ anaphylaxis ได้แก่ ผื่นลมพิษ ความดันตก หอบ จะเป็นภายใน 30 นาที หลังได้รับวัคซีน
เกิดภาวะลิ่มเลือด จากวัคซีน ชนิด viral vector เช่น astrazeneca (vaccine induced thrombosis thrombocytopenia) (มีโอกาสเกิดขึ้นเพียง 2.5 ถึง 10 ต่อล้านเหตุการณ์) ส่วนใหญ่จะเป็นลิ่มเลือดอุดตัน ที่หลอดเลือดดำในสมอง ซึ่งอาการจะมาด้วยปวดหัวรุนแรง ภายใน 30 วัน หลังได้รับวัคซีน
กรณีที่ได้รับวัคซีนโควิด 19 แล้วมีอาการแพ้วัคซีนรุนแรงแบบ anaphylaxis หรือ มีภาวะที่สงสัยลิ่มเลือดอุดตันหลังได้ astrazeneca เช่น ปวดหัวรุนแรง ควรรีบปรึกษาแพทย์
อาการแพ้วัคซีน คืออะไร?
อาการแพ้วัคซีน (Hypersensitivity reaction) เป็นอาการไม่พึงประสงค์ที่เกิดจากร่างกายตอบสนองทางภูมิคุ้มกันต่อวัคซีนมากกว่าปกติ และทำให้เกิดอาการต่าง ๆ ได้หลากหลายรูปแบบ
หากเป็นอาการแพ้รุนแรงชนิดแอนาฟแล็กซิส (Anaphylaxis) มักเกิดขึ้น 15-30 นาทีหลังฉีดวัคซีน มีอาการตั้งแต่ ผื่นคันคล้ายลมพิษ ไปจนถึงระดับที่รุนแรง เช่น แน่นหน้าอก คลื่นไส้อาเจียน ความดันโลหิตต่ำ และหมดสติ โดยมักเป็นหลายระบบพร้อมกัน หากมีอาการแพ้วัคซีน ควรรีบนำตัวส่งแพทย์โดยด่วน อย่างไรก็ตาม เหตุการณ์ดังกล่าวมีโอกาสเกิดขึ้นน้อยมาก โดยมีโอกาสเกิดขึ้นเพียง 1-10 ในหนึ่งล้านเหตุการณ์เท่านั้น
ผลข้างเคียงวัคซีนโควิด 19 ที่เกิดจากความเครียด (ISRR)
ผลข้างเคียงที่เกิดจากปฏิกิริยาตอบสนองจากความเครียด หรือ Immunization Stress-Related Response (ISRR) เป็นกลุ่มอาการที่นิยามโดยองค์การอนามัยโลก (WHO) หมายถึงอาการทางกายที่เป็นผลมาจากภาวะทางใจ เกิดจากร่างกายที่ตอบสนองต่อความเครียดในการได้รับวัคซีนร่วมกับอาการข้างเคียงตามปกติที่เกิดขึ้นหลังได้รับวัคซีน เป็นผลให้เกิดความผิดปกติต่าง ๆ
ภาวะผิดปกติที่เกิดจากการตอบสนองของระบบประสาทอัตโนมัติ เช่น เป็นลม ปวดท้องเกร็ง คลื่นไส้ ตามัว ความดันโลหิตสูง หัวใจเต้นเร็ว เป็นต้น
ภาวะที่เกิดจากอาการทางระบบประสาท เช่น มีอาการชา อ่อนแรงเล็กน้อย ชั่วคราว ยกเว้นบางรายที่อาจเกิดได้ช้าเป็นชั่วโมงหรือเป็นวัน (ระหว่าง 1-3 วัน) ในคนไข้กลุ่มนี้ ได้มีการทำวิจัยทำเอ็กซเรย์แม่เหล็กไฟฟ้าในสมองก็ไม่พบความผิดปกติ มักเกิดกับผู้หญิงมากกว่าผู้ชาย และพบมากในผู้ที่อายุน้อย
ผลข้างเคียงวัคซีนโควิด 19 เพื่อเตรียมการรับมือกับการฉีดวัคซีน อ่านบทความเพิ่มเติมคลิ๊กที่นี่ https://doctorathome.com/covid-19
