ตับอักเสบเกิดขึ้นได้อย่างไร รู้ทัน ป้องกัน รักษาได้

[siritidaphon]

ตับอักเสบเกิดขึ้นได้อย่างไร รู้ทัน ป้องกัน รักษาได้

ภาวะ ตับอักเสบ (Hepatitis) เกิดจากการที่เซลล์ตับได้รับความเสียหายจากปัจจัยต่าง ๆ ทำให้เกิดการอักเสบ ซึ่งหากปล่อยทิ้งไว้จนเรื้อรังจะนำไปสู่ภาวะตับแข็งและมะเร็งตับได้

เพื่อให้ รู้ทัน ป้องกัน และรักษา โรคตับอักเสบได้อย่างมีประสิทธิภาพ ควรทำความเข้าใจดังนี้:

1. รู้ทัน: ตับอักเสบเกิดขึ้นได้อย่างไรและมีอาการอย่างไร

สาเหตุหลักของการเกิดตับอักเสบ
กลุ่มสาเหตุ                             ตัวอย่าง                        กลไกการเกิด
การติดเชื้อไวรัส   ไวรัสตับอักเสบ A, B, C, D, E            ไวรัสเข้าทำลายและทำให้เซลล์ตับอักเสบ (B, C มักเป็นเรื้อรัง)
แอลกอฮอล์            การดื่มหนักและต่อเนื่อง                    สารพิษจากกระบวนการย่อยแอลกอฮอล์ทำลายเซลล์ตับโดยตรง
ไขมันสะสม            ภาวะไขมันพอกตับที่รุนแรง (NASH)   ไขมันสะสมในตับจนเกิดการอักเสบ (มักสัมพันธ์กับโรคอ้วน เบาหวาน)
ยาและสารพิษ   พาราเซตามอลเกินขนาด, ยาสมุนไพรบางชนิด, สารเคมี   ตับต้องทำงานหนักในการกำจัดสารพิษจนเกิดการเสียหาย
ภูมิคุ้มกันผิดปกติ   ตับอักเสบจากภูมิคุ้มกันตัวเอง              ระบบภูมิคุ้มกันโจมตีและทำลายเซลล์ตับของตัวเอง

ส่งออกไปยังชีต
สัญญาณและอาการ (มักจะคล้ายกันในระยะเฉียบพลัน)
อ่อนเพลีย หรือเหนื่อยล้าผิดปกติ

เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน

ไข้ต่ำๆ

ปวดท้อง บริเวณชายโครงด้านขวาบน

ตัวเหลือง ตาเหลือง (ดีซ่าน) และปัสสาวะสีเข้มขึ้น

คัน ตามผิวหนัง

2. ป้องกัน: แนวทางการป้องกันที่สำคัญ
การป้องกันจะเน้นไปที่การลดปัจจัยเสี่ยงหลัก ๆ ดังนี้:


การป้องกันไวรัสตับอักเสบ

ฉีดวัคซีน:

ไวรัสตับอักเสบ A และ B: มีวัคซีนที่มีประสิทธิภาพสูงในการป้องกัน ควรปรึกษาแพทย์เพื่อเข้ารับการฉีด โดยเฉพาะผู้มีความเสี่ยง

ไวรัสตับอักเสบ C: ยังไม่มีวัคซีน

สุขอนามัย (A, E): รับประทานอาหารและน้ำที่สะอาด ปรุงสุก ล้างมือบ่อย ๆ

หลีกเลี่ยงพฤติกรรมเสี่ยง (B, C):

งดการใช้เข็มฉีดยาร่วมกับผู้อื่น (รวมถึงการสัก เจาะร่างกาย ในร้านที่ไม่สะอาด)

มีเพศสัมพันธ์ที่ปลอดภัย

การป้องกันตับอักเสบจากสาเหตุอื่น ๆ
งดแอลกอฮอล์: งดเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ทุกชนิด หรือจำกัดปริมาณให้เหมาะสม


ใช้ยาอย่างระมัดระวัง:

ใช้ยาตามคำสั่งแพทย์เท่านั้น ไม่ใช้ยาเกินขนาด โดยเฉพาะยาพาราเซตามอล

หลีกเลี่ยงการใช้ยาสมุนไพร อาหารเสริม หรือยาที่ไม่จำเป็น โดยไม่ได้ปรึกษาแพทย์


ควบคุมน้ำหนักและโรคประจำตัว:

ควบคุมอาหารและออกกำลังกายสม่ำเสมอ เพื่อป้องกันและลดภาวะไขมันพอกตับ

ควบคุมโรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง และไขมันในเลือดให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ

ตรวจสุขภาพเป็นประจำ: ตรวจการทำงานของตับ (ค่าเอนไซม์ตับ) และการติดเชื้อไวรัสตับอักเสบอย่างสม่ำเสมอ โดยเฉพาะผู้ที่มีความเสี่ยง

3. รักษา: แนวทางการรักษาเบื้องต้น
การรักษาตับอักเสบขึ้นอยู่กับสาเหตุ ความรุนแรง และระยะของโรค:

ชนิดของตับอักเสบ                             แนวทางการรักษาหลัก
ไวรัสตับอักเสบ A และ E (เฉียบพลัน)   รักษาแบบประคับประคองตามอาการ (พักผ่อน ดื่มน้ำ ให้สารอาหาร) เพราะส่วนใหญ่มักหายได้เองภายในไม่กี่สัปดาห์ถึงเดือน
ไวรัสตับอักเสบ B (เรื้อรัง)                   ยาต้านไวรัส เพื่อลดการแบ่งตัวของไวรัส ลดการอักเสบของตับ และลดความเสี่ยงการเกิดตับแข็ง/มะเร็งตับ
ไวรัสตับอักเสบ C (เรื้อรัง)                   ยาต้านไวรัสรุ่นใหม่ (Direct-Acting Antivirals - DAAs) ซึ่งมีประสิทธิภาพในการรักษาให้หายขาดได้สูงมาก
ตับอักเสบจากแอลกอฮอล์ / ไขมันพอกตับ   การปรับพฤติกรรมเป็นหัวใจหลัก: งดแอลกอฮอล์เด็ดขาด, ลดน้ำหนัก, ควบคุมอาหาร, ออกกำลังกาย อาจมีการใช้ยาเพื่อลดไขมันในตับ
ตับอักเสบจากยา/สารพิษ                     หยุด ยาหรือสารพิษที่เป็นสาเหตุทันที และรักษาแบบประคับประคอง
ตับอักเสบจากภูมิคุ้มกันตัวเอง             ยากดภูมิคุ้มกัน เช่น สเตียรอยด์ เพื่อยับยั้งการโจมตีเซลล์ตับของร่างกาย


ส่งออกไปยังชีต

ข้อควรจำ: ผู้ป่วยตับอักเสบทุกชนิดควร งดแอลกอฮอล์อย่างเด็ดขาด และ หลีกเลี่ยงยา สมุนไพร หรืออาหารเสริม ที่ไม่ได้ปรึกษาแพทย์ เพื่อไม่ให้ตับทำงานหนักและเสียหายมากขึ้น